خداوند متعال در قرآن کریم در آیات مختلف بارها از خاتم پیامبران سخن به میان می‌آورد و درباره سیره پیامبر(صلی الله علیه وآله) می‌فرماید: آنچه که پیامبر(صلی الله علیه وآله) برای شما آورده، بگیرید و آنچه را که از آن نهی کرده از آن خودداری کنید.

خداوند متعال نیز در قرآن کریم می‌فرماید: «مَنْ یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللهَ»

(1) کسی که از پیامبر اطاعت کند، همانا اطاعت خداوند را کرده است، پس بنابراین این دو از هم جدا نخواهند بود، زیرا تمام آنچه را می‌گوید و انجام می‌دهد از ناحیه خداوند است و هرگز از روی هوا و هوس نیست، «وَ ما یَنْطِقُ عَنِ الْهَوى إِنْ هُوَ إِلاَّ وَحْیٌ یُوحى»(2)، هرگز از روی هوای نفس سخن نمی‌گوید، آنچه آورده چیزی جز وحی نیست که به او وحی شده است، «إِنْ أَتَّبِعُ إِلاَّ ما یُوحى»(3)، تنها از آنچه به من وحی می‌شود پیروی می‌کنم.

و چون پیامبر(صلی الله علیه وآله) برای همگان اسوه حسنه است، «لَقَدْ کانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ»(4)، پس باید آنچه که رسول خدا برای مردم آورده بگیرند و اجرا کنند و آنچه که از او نهی کرده از آن خودداری کنند.

«ما آتاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَما نَهاکُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا»(5)، آنچه که پیامبر(صلی الله علیه وآله) برای شما آورده بگیرید و آنچه را که از آن نهی کرده از آن خودداری کنید، این آیه سند روشنی برای حجت بودن سنت رسول خدا(صلی الله علیه وآله) است.(6)

آنچه پیامبر اسلام حضرت محمد مصطفی(ص) برای بشریت به ارمغان آورد، فرهنگی است متعالی، بینش زا، رهایی بخش و حرکت آفرین. این فرهنگ مجموعه‌ای از علوم و معارف، فضایل و ارزش‌ها، شیوه‌ها و روش‌ها، اخلاق و منش‌ها، خط مشی‌ها و راهبردها می‌باشد.
معرفت‌ها و شناخت آفرینی‌های این فرهنگ رهایی بخش هرگز در موضوع خاصی محدود نمی‌شود،‌ که در گستره حیات دنیا و ناظر بر همه شئون زندگی انسان و حاضر در همه صحنه‌ها و عرصه‌های تلاش و کوشایی‌های فردی، اجتماعی، اقتصادی، علمی،‌ فرهنگی، نظامی و سیاسی می‌باشد.
طبیعی است که وقتی خالق هستی، رب العالمین(1) است و اسلام دینی است جامع و جهانی و دارای هدفمندی برای ایجاد تحول و دگرگونی در همه انسان‌های روی زمین و زمینه سازی برای هدایت و رستگاری بشریت(2) قرآن که متن و محتوای اسلام را تشکیل می‌دهد و مجموعه قوانین متعالی این دین مبین می‌باشد نیز از جامعیت موضوع و تعالیم جهان شمول و راه و روش‌های مبتنی بر سعادت و رهایی آدمیان برخوردار است(3) و در پی آن پیامبر اکرم نیز برای هدایت همه بشریت مبعوث شده و رحمه للعالمین است(4)
یکی از ابعاد و جلوه‌های تعالیم پیامبر اکرم(ص) بینش زایی و آگاهی بخشی سیاسی برای جامعه اسلامی از جنبه شناخت دشمنان خارجی و اذناب و ایادی و جریان‌های فکری و احزاب سیاسی وابسته به آنان می‌باشد.

یکی از عباداتی که بطور ویژه در اسلام تاکید شده نماز خواندن و قرآن خواندن شبانه و عبادت در شب است که برای مسلمانان امر مستحبی است، اما برای پیامبر(صلی الله علیه و آله) واجب بوده است.

 به طوری که حتی برخی این مسأله را انکار می‌نمایند و دیگرانی نیز که آن را می‌پذیرند برخی آن را رۆیای در خواب می‌دانند و برخی دیگر در نحوه‌ی آن در بیداری و چگونگی آن که با جسم بوده یا روح اختلاف نظر دارند. در این مقاله می‌کوشیم برخی از نظرات متقن تر و صحیح‌تر را از میان نظریات مطرح در این باره با توجه به آراء بزرگان شیعی بدست آوریم.

معراج خواب نبوده!

با توجه به اشاره ای که به مسأله ی معراج در خود قرآن کریم شده است لذا نمی‌توان این موضوع را انکار نمود و لذا خوارج که به انکار این موضوع دست زده‌اند کاملاً برخلاف آیات قرآنی عمل نموده‌اند.

از اولین اقداماتی که رسول گرامی اسلام(ص)  بعد از تشکیل حکومت اسلامی در شهر مدینه انجام داد و به وسیله آن آیین آسمانی خود را تقویت کرد، همبستگی مسلمانان در ظاهر و باطن بود.

آن حضرت مسلمانان را همچنان که در ظاهر به گرد پرچم اسلام جمع شده بودند و همه آنان لا اله الا الله گویان در اطراف پیامبر حلقه می زدند، دلها و باورهایشان را نیز با اسلام و کلمه توحید به هم نزدیک کرد و روح برادری و همدلی را بر وجود آنان دمید و به این ترتیب ، از سویی همبستگی ملی مسلمانان کامل شد و از سوی دیگر خطر تفرقه ، یکی از مهمترین خطراتی که این آیین جهانی را تهدید می کرد و بیم آن می رفت که جمعیت نوپای مسلمانان را پراکنده کند، از میان برداشته شد.

خیلی برام جالبه که چه طور پیامبر اسلام توانست با سرعت بسیار زیاد قلب های مشرکین و کافرین مکه را به خود جذب کند و آئین خود را در سرتاسر جزیره العرب گسترش دهد، سوال من این است که چه عواملی سبب این موفقیت شد ؟

در گسترش اسلام عوامل مهمی دخیل بوده است که از جمله آنها می توان به تخصص پیامبر در علوم تربیتی اشاره کرد علومی که امروزه نقش مهمی در تحول جامعه دارد و پیامبر اعظم با بکار گیری فنون علوم تربیتی توانست آئین اسلام را در آن منطقه گسترش دهد و توجه بسیاری از افراد را به خود جلب کند .

آیات الهی به خوبی این تکنیک ها را به تصویر می کشد ، که هر فرد و یا مدیری می تواند به بکار گیری این تکنیک ها به موفقیت دست پیدا کند که به برخی از آنها اشاره می شود:

1)با دلسوزی و جانفشانی برای تربیت مردم تلاش می کرد

که خداوند متعال در این راستا به پیامبرش  می فرماید:(فَلَعَلَّکَ بَاخِعٌ نَفْسَکَ عَلَى آثَارِهِمْ إِن لَمْ یُۆْمِنُوا بِهَذَا الْحَدِیثِ أَسَفاً: شاید تو بر پى آنان، اگر به این سخن ایمان نیاورند، خود را از اندوه خواهى کشت.) (کهف: 6)

پیامبری برای زمینیان فرستاده شده بود که زبان از وصف او عاجز است و به راستی چه کسی به جز خداوند می تواند بهترین خلق خود را توصیف کند؟!

(لقد من الله علی المۆمنین اذ بعث فیهم رسولاً من انفسهم…؛ خدا بر اهل ایمان منت گذاشت که رسولی از خودشان در میان آنان برانگیخت…)(سوره آل عمران، آیه 164) نعمتی بزرگ و پایدار که خداوند برای زمینیان فرستاد تا اینکه بتوانند از ظلمت جهل و نادانی بیرون بیایند :

(کِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَیْکَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِ رَبِّهِمْ إِلى‏ صِراطِ الْعَزیزِ الْحَمیدِ: کتابى است که آن را به سوى تو فرود آوردیم تا مردم را به اذن پروردگارشان از تاریکیها به سوى روشنایى بیرون آورى: به سوى راه آن شکست ناپذیر ستوده.)( إبراهیم :  1)

اما همین مقدار کافی نیست، زمینیان باید بیشتر با آخرین پیام آور خدا آشنا شوند، زیرا  پیامبری که می خواهد مردم را پاک کند و به آنها تعلیم دهد باید خود پاک و تعلیم دیده باشد و خداوند برای شناخت بیشتر پیام آور خود، او را این گونه معرفی می کند :

«… انّما یرید الله لیذهب عنکم الرّجس اهل البیت و یطهرّکم تطهیرا؛ خدا چنین می خواهد که رجس هر آلایش را از شما خانواده نبوت ببرد و شما را از هر عیب پاک و منزه گرداند»(سوره احزاب،آیه 33)

نکته دیگر آنکه مدعیان دوستی زیادند اما کسانی که صادقانه با پیامبر و اهل بیت دوستی می کنند، هم در قلب و هم در فکر و هم در رفتار و هم در اخلاق، از پیامبر و اهل بیت پیروی کنند. در نتیجه آنقدر مورد امتحانها و بلاها و آزمایشها قرار می گیرند تا این گوهر در وجودشان خالص شود.

نکته سوم آنکه شبهات اعتقادی همیشه و همه جا حتی در بین صحابه پیامبر و اهل بیت هم بوده است اما خدا به کسانی که صادقانه به دنبال حقیقت باشند و در راه یافتن آن کوشا باشد وعده داده است که حتما راه راست را به آنها نشان می دهد.

پیامبر (ص)، با توجه به فضای جامعه و نیازهای موجود، پروژه تغییر فرهنگی عظیمی را آغاز کردند و در مدت رسالت خود به آن همت گماشتند که این تغییرات موجب شد سنگ بنای تحولات عمیق فرهنگی در ادوار گوناگون تاریخ بشریت گذاشته شود.
پیامبر در دوره‌ای دست به تغییر و تحول تمدنی زدند که تشخیص حق از باطل به دلیل امتزاج فرهنگهای باطل با ارزشهای حاکم در ادیان ابراهیمی سخت شده بود و مرز بندی دقیقی در این میان دیده نمی‌شد. حاکمیت این نوع فرهنگ موجب شده بود ارزشهای موجود در ادیان ابراهیمی به نفع مستکبران و حاکمان جور مصادره شود با این همه، فرهنگ اسلامی قصد تحمیل اهداف نظام ارزشها و نظام دینی خود را نداشته و ندارد، زیرا اگر مفاهیم ارزشمند این نظامهای فرهنگی به نحو شایسته به مردم منتقل شود، ارزشها از ضد ارزشها شناسایی می‌شود و نظامهای برتر فرهنگی جای خود را به خرده فرهنگ‌های التقاطی خواهند داد. در این شرایط بود که فرهنگ اسلام در قالب یک نظام هماهنگ با فطرت وارد میدان شد، آن هم در زمانی که آن فرهنگ‌های باطل بر زندگی مردم سایه افکنده بود.

تاریخ در سیره پیامبر اکرم(ص) روایات بسیاری را در این زمینه ثبت کرده و در اوراق صفحات ارزشمند آن آمده است که پیامبر خدا با اصحاب خود بسیار مشورت مى‌کردند، به طورى که ازبرخى از اصحاب رسول اکرم(ص) و عایشه چنین نقل شده است: هیچ کس‌را ندیدیم که با اصحاب خود بیشتر از رسول خدا با اصحابش مشورت‌کند و در تعالیم بلند اسلام، مشورت کردن مایه انس و صفا و الفت اجتماعى، پیوند مردم، ارزش یافتن‌آنان، استفاده از دیدگاه‌ها و مواضع فکرى و علوم و آگاهى‌دیگران، پرهیز از استبداد رأى و پیامدهاى وخیم خود رأیى، مشخص شدن قدر و جایگاه انسانها در امور اجتماعى و عرصه‌هاى‌فکرى و فرهنگى تعریف شده است.
اما رسول خدا(ص) از بنیان گذاری مشورت در میان مردم چه اهدافی را دنبال می‌کردند؟ ابو جعفر محمد بن جریر طبرى، ضمن مباحث مبسوطى در این زمینه،مى‌نویسد:«خواست تا مردمان به او اقتدا کنند از پس او.» همچنین شریف لاهیجى‌نیز در تفسیرش مى‌نویسد: «آنکه این سنت‌حسنه مشورت در امت آن‌حضرت باقى بماند و بدون مشورت کارى نکنند.»

غم و اندوه و تنهایی شیعه از سال دهم هجری زمانی که تنها 63 سال از عمر با برکت ختمی مرتبت حضرت محمد مصطفی(ص) می‌گذشت شروع شد.

پیامبر اکرم(ص)آخرین حج خویش را انجام داده و با بیت ا... الحرام وداع نمودند و چون می دانستند که سال آخر عمر شریفشان است، موقع برگشت از مکه در بین راه به مردم می فرمودند:«ای مردم! مواظب باشید پس از وفات من به فتنه ها گرفتار نشوید و از راه دین گمراه نگردید. ای مردم! با حرفهای من مخالفت نکنید، بدعت در دین خدا نیاورید و همیشه به عترت و اهل بیتم متمسک شوید».
رسول اکرم(ص) بالاترین و والاترین شخصیت بشری است و از این رو علی (ع) بارها جانشان را در دفاع از پیامبر(ص) به خطر انداختند، بر این اساس باید بیشترین تکریم و تعظیم و تجلیلها نثار رسول خدا گردد و حال آنکه متاسفانه در مقایسه با برخی از نخبگان دینی، حق پیامبر(ص) به خوبی ادا نمی شود.
خداوند انسان را آفرید و به آفرینش انسان به خودش آفرین گفت: «وتبارک ا... احسن الخالقین». انسان اشرف موجودات عالم است و براساس نص آیات قرآنی، خداوند همه این عالم را برای انسان آفریده است و انسان را خلیفه خودش در زمین قرار داده و کرامت خلیفه الهی را به انسان عطا کرده است. تفاوت رتبه در میان انسانها فراوان است، انسانهایی که در مسیر اعتلا و کمال قرار دارند و جایگاه انسانی خود را درک کرده اند، مدارک گوناگونی دارند که باز در بین انسانها انبیا و امامان معصوم اشرف مخلوفات هستند و در بین انبیاء نیز پیامبر، خاتم اشرف همه انسانهاست.
چنانچه مرحوم مظفر نقل می‌کند: از میان انسانها با همه تفاوتهایی که دارند، در هر مقطعی شخصی که در قدرت نظری و در مقام عمل برترین آن افراد باشد، به عنوان الگوی انسانها از جانب خداوند معرفی می‌شود که ما از او به عنوان پیامبر الهی یاد می‌کنیم تا اسوه انسانهای زمان خودش باشد. از بین تمامی انسانها اسوه کامل، پیامبر خاتم است که هم برای بشریت و هم برای تمام پیامبران و اولیای الهی اسوه است.