فرهنگ اسلام، دین داری بدون آگاهی و شناخت را بی ارزش می داند و باور مبتنی بر برهان های محکم و استوار را به رسمیت می شناسد. بر این اساس، قرآن کریم، انسان های نادانی را که درباره امور اعتقادی نمی اندیشند، به جانورانی کر و کور تشبیه می کند1 و در آیه های بسیاری، مردم به اندیشیدن و تعقل دعوت شده اند.2
پیامبر گرامی اسلام نیز بر اهمیت کاربرد اندیشه در زندگی آدمی تأکید کرده است و می فرماید: «لا عِبادَةَ کَالتَّفَکُّرِ؛ هیچ عبادتی برتر از اندیشه کردن نیست».3 در جایی دیگر نیز می فرماید: «تَفَکُّرُ ساعَةٍ أَفْضَلُ مِنْ عِبادَةِ سِتِّینَ سَنَةً؛ یک ساعت اندیشیدن بر شصت سال عبادت برتری دارد».4 ایشان عقل را بهترین آفریده خدا می داند و می فرماید: «ما قَسَمَ اللّهُ لِلْعِبادِ شَیْئا أَفْضَلَ مِنَ الْعَقْلِ؛ خداوند چیزی را بهتر از عقل، میان بندگان خویش قسمت نکرده است».5 یا در جایی می فرماید: «اَکْثِرُوا التَّفَکُّرَ؛ زیاد بیندیشید».6 همچنین می فرماید: «لا دِینَ لِمَنْ لا عَقْلَ لَهُ؛ کسی که خردمند نیست، دین ندارد».7
این روایت ها، دلیل روشنی بر مبارزه آن حضرت با خرافات است. پیامبر از انسان ها می خواهد تا در پرتو عقل و فکر، از آسیب اوهام و خرافات در امان بمانند.

1. نک: انفال: 22.
2. نک: حدید: 17؛ بقره: 219.
3. کلمات قصار رسول خدا صلى الله علیه و آله، نهج الفصاحة، تهران، انتشارات جاویدان، 1364، صص 322 ـ 436.
4. همان.
5. کافى، ج 1، صص 17 ـ 19، کتاب العقل و الجهل.
6. نهج الفصاحه، صص 322 ـ 436.
7. بحارالانوار، ج 74، ص 160.