آیا پیامبر خدا دشمنان خود را نفرین می کرد؟ هر پیامبری برای دفع شرّ دشمنان و نزول عذاب، از خداوند یاری می خواهد و همه امت ها از این سلاح پیامبران آگاه بودند. آخرین پیامبر الهی نیز برای دفع شر دشمنان، آنان را نفرین می کرد و حتی مرگ یا ذلت آنان را از خدا می خواست، ولی هیچ گاه عذاب را برای همه آنان نپسندید و لب به نفرین نگشود.

وقتی یکی از دشمنان، حضرت را هنگام هجرت تعقیب کرد تا ایشان را بکشد، پیامبر چنین گفت: «خدایا! شر او را از ما دفع کن.» این نفرین پیامبر سبب شد که اسب سراقه بن مالک در باتلاق فرو رود و از تعقیب باز ماند.

برای دفع شر مشرکان قریش در غار ثور نیز ایشان چنین گفت: «أَللّهُمَّ أَعْمِ أَبْصارَهُمْ؛ خدایا! چشمان آنان را از دیدن ما کور فرما».1

پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله در جنگ بدر دعا کرد:

أَللّهُمَّ اَرْعِبْ قُلوبَهُمْ و زَلْزِلْ أَقْدامَهُمْ.

پیامبر خدا در تمام فراز و فرودهای جنگ، سپاس گزار بود. ایشان روحی بزرگ داشت و هنگام سختی و فرود مشکلات، بیشتر از خدا تشکر و این گونه بندگی خود را اثبات می کرد. بیشتر دعاهای ایشان با سپاس گزاری آغاز می شود. به چند نمونه از شکرگزاری پیامبر هنگام دشواری ها اشاره می کنیم. در جنگ احد، مسلمانان بسیاری زخمی یا شهید شدند. حضرت پس از دفن شهیدان، با بدنی زخمی سوار بر اسب شد و مسلمانان مجروح همراه ایشان به سمت مدینه آمدند. هنگامی که ایشان به مدینه نزدیک شد، پیامبر دست های خود را به نشانه شکرگزاری بلند کرد و گروه اندک مسلمانان در دو صف ایستادند و چهارده زن که برای یافتن پیامبر تا احد آمده بودند، پشت سر مردان قرار گرفتند. آن گاه پیامبر از یارانش خواست که منظم بایستند تا خدا را سپاس گوید. دعای پیامبر چنین بود: خداوندا! تمام حمد و سپاس تنها تو را سزد. خداوندا! آنچه را تو گشایش می دهی، کسی نمی تواند جلو آن را بگیرد... خداوندا! من برکت و رحمت و فضل و عافیت تو را می خوانم.1 پیامبر پس از شکست ظاهری مسلمانان، خدا را شکر کرد. هنگامی که ایشان کنار بدن پاره پاره حمزه سیدالشهدا قرار گرفت، بسیار ناراحت شد. امام صادق علیه السلام در این باره می فرماید: چون پیامبر بدن حمزه را مثله شده دید، دست به دعا برداشت و گفت: أَللّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ وَإِلَیْکَ الْمُشْتَکی وَ أَنْتَ الْمُسْتَعانُ عَلی ما أَری.2 خداوندا! حمد و سپاس تنها تو را سزاست و شکایت بردن تنها به تو رواست و تویی یاری رساننده، بر آنچه می نگرم. نظیر این دعا را پیامبر خدا در آستانه جنگ حنین خواند که لشکر اسلام پراکنده شده بود. پس از یک ماه محاصره مدینه از سوی احزاب عرب، مسلمانان از شدت سختی، گرسنگی و سرما ناتوان شده بودند. پیامبر خطاب به آنان فرمود: «چه کسی هست که خبری از مشرکان بیاورد و به واسطه این تلاش به بهشت برود؟» هیچ کس پاسخ نداد. بار دوم پیامبر درخواست خود را بیان کرد و این بار نیز کسی چیزی نگفت. امام صادق علیه السلام در این باره می فرماید: آنان چه می خواستند؛ آیا پاداشی بالاتر از بهشت می خواستند؟» آن گاه پیامبر، حذیفه را بازخواست کرد که چرا پاسخ نمی گویی و او از ناتوانی و بی حالی اش گفت. سرانجام وی برای انجام مأموریت برخاست و روانه شد و پیامبر به خدا چنین گفت: «إِکْشِفْ هَمِّی وَ غَمِّی وَ کَرْبِی فَقَدْ تَری حَالِی وَ حَالَ أَصْحابِی... .» جبرئیل فرود آمد و گفت: خداوند دعایت را مستجاب کرد. ناگاه حضرت به سجده افتاد و در حالی که اشک از دیدگان مبارکش جاری بود، پیوسته می گفت: «شُکْرا شُکْرا کَما رَحِمْتَنِی وَ رَحِمْتَ أَصْحابِی».3

پیامبر در جنگ احد، هنگام خبر یافتن از حرکت دشمن به سوی مدینه چنین گفت: حَسْبُنَا اللّه ُ وَ نِعْمَ الْوَکِیلُ أَللّهُمَّ بِکَ أَجُولُ وَ بِکَ أَصُولُ.1 بس است ما را خدای. او بهترین وکیل است. خدایا! به یاری تو دشمن را دفع و به نیروی تو حمله می کنم.

ای کسانی که ایمان آورده اید! چون با گروهی برخورد می کنید، پایداری ورزید و خدا را بسیار یاد کنید، باشد که رستگار شوید. (انفال: 45)

بگو اگر دعای شما نباشد، پروردگارم هیچ اعتنایی به شما نمی کند. (فرقان: 77)

همه پیامبران بر خواندن دعا و مناجات با حق تعالی تأکید داشتند و دعا کردن، از مسائل مشترک همه ادیان آسمانی است. دین مبین اسلام بیش از دین های دیگر بر دعا تأکید کرده است، به گونه ای که عنایت ویژه خدا را تنها شامل دعاکنندگان دانسته است.1

در آموزه های نبوی آمده است که «دعا، سلاح مؤمن، ستون دین و نور آسمان ها و زمین است»2 و «برای بستن درهای بلا باید به دعا پناه برد»؛3 زیرا «هیچ کس با دعا کردن هلاک نمی شود».4

انسان ها به دعا نیازمندند، ولی هنگام خطر و جنگ، این نیاز شدت می یابد و مؤمنان می توانند با سلاح و سپر دعا، با دشمنان بجنگند و یقین داشته باشند که «دعا، از سلاح برنده، کارآتر است».5 وقتی نزد امام رضا علیه السلاماز سختی ها و ناملایمات شکوه کردند، فرمود: «به سلاح پیامبران متوسل شوید.» گفتند: سلاح پیامبران چیست؟ فرمود: «دعا».

نخستین دستور اسلام، وجوب نمازهای پنج گانه است.1 مدتی که پیامبر در مکه حضور داشت، تنها دو عبادت از سوی خدا بر مسلمانان واجب شد: طهارت و نماز. این دو فریضه در سال نهم بعثت واجب شد و پیش از آن، بر پیامبر، واجب و برای مسلمانان، سنت یا مستحب مؤکد بود.2 از نگاه پیامبر خدا، نماز، سبب استواری دین،3 ستون و رأس اسلام و بهترین دستور الهی است.4 ازاین رو، همواره می فرمود: «روشنی چشم من در نماز نهاده شده است».5

رسول خدا صلی الله علیه و آله بارها درباره خواندن نماز و اهمیت و برکت های آن به یاران تذکر می داد. ایشان در آخرین لحظات عمر نیز درباره این امر مهم سخن گفت. انس بن مالک می گوید:

هنگام وفات پیامبر خدا در کنارش بودیم. پس به ما گفت: «درباره نماز، تقوای الهی پیشه کنید.» و این جمله را سه بار تکرار کرد.6

مراقبت پیامبر بر اوقات نماز، برای تمام صحابه آشکار بود. گزارش های بسیاری که از امام علی علیه السلام، عایشه، جابر بن عبدالله و دیگران بیان شده، نشانه توجه پیامبر به وقت نماز است. امام علی علیه السلام چنین می فرماید: