نزدیک به پانزده قرن از مبعث رسول خدا، محمد بن عبدالله صلی الله علیه و آله می گذرد. امروز ما هستیم و دینی که از او به یادگار مانده است. در این نوشتار در پی پاسخ به این سوالیم که اگر بعثتی رخ نمی داد چه اتفاقی می افتاد؟

برای پاسخ به این سوال بهتر آن است که پیامدهای بعثت را مورد بررسی قرار دهیم تا روشن شود پیامبری آن حضرت چه دستاوردهایی به دنبال داشته که در صورت نبود آن، بشر از فیض درکش محروم می شد.

وحی مکمّل عقل

قرآن کریم در یک بیان جامع چنین می فرماید:

«رُّسُلًا مُّبَشرِِّینَ وَ مُنذِرِینَ لِئَلَّا یَکُونَ لِلنَّاسِ عَلىَ اللَّهِ حُجَّةُ  بَعْدَ الرُّسُلِ»

[1] ؛ ما این پیامبران را بشارت دهنده و انذار کننده قرار دادیم تا به رحمت و پاداش الهى، مردم را امیدوار سازند و از کیفرهاى او بیم دهند تا اتمام حجت بر آنها شود و بهانه‏اى نداشته باشند.

از این آیه به دست می آید که اگر رسول خدا صلی الله علیه و آله مبعوث نمی شد؛ مردم در قیامت به خداوند اعتراض بر حقی می کردند به این مضمون : خدایا! تو که می دانستی عقل کارایی اش محدود است و هرگز به تنهایی قابلیت درک بسیاری از معارف و احکام را ندارد (به اینکه چگونه نماز بخواند، روزه بگیرد و ...)؛ پس چرا سخنگویی نفرستادی تا این احکام و معارف را به ما گفته و برایمان شرح دهد؟

«لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُۆْمِنینَ إِذْ بَعَثَ‏ فیهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ إِنْ کانُوا مِنْ قَبْلُ لَفی‏ ضَلالٍ مُبینٍ» [1]

«ممکن است کسانى در این جهان اینگونه بیندیشند که خداوند به ما انسانها عقل و اندیشه داده و در سایه خرد قادر هستیم مصالح و مفاسد خویش را ادراک کنیم و به دنبال آن به امورى که مصلحت ما در آن است جامه عمل پوشیده و از امورى که داراى مفسده و ضرر است اجتناب کنیم و در نتیجه هماى سعادت و خوشبختى را در آغوش کشیم و مدینه فاضله را بر روى کره خاکى ایجاد نمائیم. حال با این محاسبه، دیگر چه نیازى به ارسال رُسل و انزال کتب و وعده‏ و وعیدهاى آسمانى و ... وجود دارد؟

ما معتقدیم که با وجود عقل و شعور و اراده و علوم بشرى باز بشر نیاز به انبیاء دارد، نیاز به قانون آسمانى دارد و در هیچ عصرى بشر از حجت ظاهرى یعنى پیامبران و یا ادامه ‏دهندگان راه آنان یعنى ائمه علیهم السلام بى‏نیاز نیست و بلکه با گذشت زمان احساس نیاز به آئین هاى آسمانى فزونى یافته و مضاعف مى‏گردد. » [2]

این مسأله آن قدر با اهمیت است که علمای بزرگ همچون خواجه نصیرالدین طوسی آن را در صدر مباحث بعثت انبیاء آورده اند. شاید با طرح چنین بحثی بتوان به امتنانی بودن بعثت پی برد؛ که خداوند برای ارسال رسل بر انسانها منت گذارده است.  بنابراین در جواب این سۆال که «چرا خداوند بخاطر مبعوث کردن پیامبرانش بر عموم مردم منت نهاده است؟» باید گفت بخاطر اهمیت موضوں و اینکه فوائد و ثمرات و نتایج بسیاری بر آن مترتب است.

خداوند متعال همه چیز را برای انسان آفرید و انسان را برای خودش. دنیا را با همه زیبایی ها و جذابیت هایش، قرارگاه تربیت انسانی و خداگونه شدن قرار داد تا در روی زمین خلیفه الهی شود هدف او کمال حیوانی نیست بلکه هنر او در انسان شدن است برای رسیدن به این هدف متعالی که رشد و تربیت انسان است خداوند پیامبران را یکی پس از دیگری برای انذار و تبشیر فرستاد تا حجت الهی را بر مردم تمام کند. آری اینجا بود که بزرگترین واقعه کل تاریخ جهان با بعثت پیامبر ختمی مرتبت محمد مصطفی صلی الله علیه وآله رقم زد. قرآن کریم بعثت پیامبر را نعمت آشکاری می داند که به انسان و خلقت او هویت بخشید و به خاطر این نعمت بزرگ به سر او منت می گذارد.

«لَقَدْ مَنَّ اللّهُ عَلَى الْمُۆمِنِینَ إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولًا مِّنْ أَنفُسِهِمْ یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِهِ وَیُزَکِّیهِمْ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ وَإِن کَانُواْ مِن قَبْلُ لَفِی ضَلالٍ مُّبِینٍ» (ال عمران /164)؛ به یقین خدا بر مۆمنان منت نهاد [که] پیامبرى از خودشان در میان آنان برانگیخت تا آیات خود را بر ایشان بخواند و پاکشان گرداند و کتاب و حکمت به آنان بیاموزد ، قطعا پیش از آن در گمراهى آشکارى بودند.

بزرگترین نعمت الهی بعثت پیامبر اسلام است، پیامبری که مردم را تربیت کند و از گمراهی های آشکار باز دارد. حال هر اندازه انسان ها برای حفظ این نعمت تلاش کنند و هر بهایی بپردازند ناچیز است. «من» در این آیه به معنای سنگ هایی است که با آن وزن می کنند و به همین دلیل هر نعمت سنگین و گران بهایی را منت می گویند.

قرآن کریم وظیفه اصلی پیامبران را تبلیغ آیین الهی دانسته است و می فرماید:

 «فَهَلْ عَلَی الرُّسُلِ اِلَّا الْبَلاغُ الْمُبین؛

 آیا بر (عهده) پیامبران، چیزی جز تبلیغ آشکار است.»(نحل /35)

 اهمیت تبلیغ تا آن جاست که خداوند در قرآن کریم به پیامبر خود می فرماید: «اگر آنچه را برتو نازل کردیم تبلیغ نکنی، (در واقع) رسالت خود را انجام نداده ای.» (مائده/ 67)

اساسا در پرتو تبلیغ، راه سعادت و هدایت بر روی انسان ها گشوده و مبانی اصلی فرهنگ اسلامی تبیین و درونی می شود.

فلسفه بعثت

خداوند متعال همه چیز را برای انسان آفرید و انسان را برای خودش ،  هدف او کمال حیوانی نیست بلکه هنر او در انسان شدن است . دنیای غریبی که مقرّ زندگی او شد چه جایی است ؟ از کجا آمده است و به کجا می رود ؟برای پاسخ به این سوالات اندکی صبر بفرمایید .

فرضا شما غریبه ای هستید که پا به یک کشور و یا شهر جدید گذاشته اید ، نیاز به اطلاعات ضروری و لازمی دارید تا خواسته های مشروع خود را تامین نمائید اطلاعاتی از قبیل موقعیت ، جغرافیا و نقشه و فرو شگاههایی که مایحتاج اساسی شما را تهیه کند . اگر هیچ اطلاعی از ان کشور نداشته باشید آیا می توانید در آنجا زندگی کنید ؟ دنیا نیز قرارگاهی موقت است که بدون علم و آگاهی زندگی کردن در ان و سلامت طی کردن این مسیر محال و به معنایی غبر ممکن است. به همین علت خداوند پیامبران را مامور ابلاغ وحی کرد تا اگاهی های لازم را درباره مبداء، معاد ، خداشناسی و انسان شناسی به مردم بدهند .(جمعه/2).

صلی الله علیه و آله به چه نحو بود؟

در کتاب کافى از زید شحام از امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمود: رسول خدا صلوات الله علیه در هر روز هفتاد بار توبه مى‏کرد، پرسیدم آیا هفتاد بار مى‏گفت "استغفر الله و اتوب الیه"؟ فرمودند: نه، بلکه مى‏گفت: "اتوب الى الله" عرض کردم رسول خدا صلی الله علیه و آله توبه مى‏کرد و گناه مرتکب نمى‏شد و ما توبه مى‏کنیم و باز تکرار مى‏نمائیم، فرمود: "الله المستعان؛ باید از خدا مدد گرفت." (1)

نکته:

استغفار انبیا به جهت دفع گناه بوده چرا که آنان معصوم از گناهند بر خلاف سایر افراد که استغفارشان برای رفع گناهی است که مرتکب شده‌اند.

پی‌نوشت:

1- کافى، ج 2، ص 432.

مبعث، یکی از اعیاد بزرگ امت اسلامی است. پوشیدن لباس تمیز و مناسب، صلوات

فرستادن و روزه گرفتن، از سنت های سفارش شده در این عید بزرگ به شمار می آید. امام صادق علیه السلام درباره روزه داری در روز عید مبعث فرمودند: «کسی که در روز بیست و هفتم ماه رجب روزه بگیرد، خداوند ثواب هفتاد سال روزه را به او خواهد داد».

مفهوم بعثت

بعثت، به معنای برانگیخته شدن برای انجام کاری است و مبعث، روزی است که پیامبر صلی الله علیه و آله از سوی خداوند متعال به رسالت مبعوث گردید. در قرآن کریم واژه بعثت با صیغه های مختلف به کار رفته و در مجموع به دو قسمت تقسیم می شود:

قسمت اوّل درباره بعثت پیامبران است، مانند آنجا که می فرماید: «به تحقیق در هر امتی رسولی را برانگیختم».

قسمت دیگر درباره دوران پس از مرگ و زنده شدن مردگان می باشد، همانند آن جا که می فرماید: «آنان که کافر شدند، پنداشتند هرگز برانگیخته نمی شوند. بگو آری سوگند به پروردگارم که البته برانگیخته خواهید شد. سپس خبر داده می شوید بر آن چه عمل کرده اید و آن بر خداوند آسان است».